धनुषा । स–साना माटाका आकर्षक मूर्तिहरू बनाई मनाइने सामा चकेवा पर्वमा मैथिली नारीहरूले मनाइरहेका छन् । कार्तिक शुक्ल पञ्चमी अर्थात छठको खरनाबाट सुरु भई १० दिनसम्म यो पर्व मिथिलाञ्चलकी चेलीबेटीहरूले मनाउने गर्छन् ।
कार्तिक शुक्ल पूर्णिमा सम्म विभिन्न सुरिला गीतहरू गाएर सखी सहेलीहरू सँगै सामा चकेवा पर्व मनाइरहेका छन् । सामा चकेवा पर्वलाई भाइ बहिनी बिचको अगाध प्रेमको प्रतीकको रूपमा लिन सकिन्छ ।
यो पर्वको वास्तविक नाम श्यामाचकेवा रहेपनि लोकभाषामा यसलाई सामाचकेवा भन्ने गरिन्छ । सामा स्त्री पात्र हुन् भने चकेवा पुरुष पात्र हुन् । दुईटैलाई चराको आकृतिको रूपमा माटोले बनाइएको हुन्छ । सामा चकेवा खेलमा श्रीमान् श्रीमतीको बारेमा चुगली लगाउने चारुवक्र पात्र अर्थात चुगलाको जुगांलाई डढाउने गरिन्छ । बहिनी मिलेर आगो लगाई डढाउँदै बडो घृणाले गीत गाउँछन् ।
पूर्णिमाका दिन बहिनीहरू आफ्ना भाइ तथा दाइलाई निमन्त्रण दिन्छन् । भाईले घुडामा राखेर सबै मूर्ति तोड्छन् र ती मूर्तिहरूलाई जोतेको खेतमा विसर्जन गरिन्छ । बहिनीले भाइलाई चिउरा, दही, मिष्ठान, सख्खरको भोजन गराउँछन यसलाई मैथिलीमा ‘फाँरभरी’ भन्ने गरिन्छ ।
सामा चकेवाका मूर्ति माटोले बनाउने भएकोले यसले मैथिल महिलाहरूको मूर्तिकला प्रतिको कौशलको समेत प्रदर्शन गर्छ । सामाचकेवामा मिथिलानीहरु समूह बनाएर नजिकैको नदी तलाउबाट माटो ल्याउने गर्छन् ।
ती माटोबाट कलात्मक वृन्दावन , चुगला , चकेवा , चरा , कजरौटा , सतभैया लगायतका मूर्तिहरू बनाई घाममा सुकाएर साँझदेखि गाउँमा सामाका गीत गाउँदै डुल्दै सामाचकेवा खेलेर पर्वको सुरुवात गर्छन् ।
पौराणिक कथा
पद्म पुराणमा उल्लेख भए अनुसार सामाचकेवा पर्व मनाउनुको पछाडि एउटा छुट्टै कथा समेत रहेको छ । श्यामा र बुन्दावनका एक कुमार चारुबक्य मायाको बन्धनमा बाँधिएका हुन्छन् । राज्यका महासामन्त चूडक पनि श्यामालाई प्रेम गर्दछन् । तर श्यामाले अस्वीकार गरिदिँदा चूडकले कृष्णलाई श्यामाको सतीत्व सम्बन्धमा झुटा कुराहरू सुनाइदिन्छ ।
कृष्णले आफ्नी छोरी श्यामाको सतीत्वमाथि शङ्का गरी चरी बन्ने श्राप दिन्छन् । चारुबक्य श्यामाको विरह व्यथाले महादेवको तपस्या गरेर चकेवा बन्न पुग्छ र दुवै प्रेमी चकेवा चकेवीको रूपमा बृन्दावनमा बस्न थाल्दछन् । यस घटनाको समयमा राज्य भ्रमणमा निस्केका कृष्णका छोरा साम्व फर्केर राजधानी आएपछि यी सबै कुरा सुनेर बाबुसँग क्षुब्ध भई बहिनी श्यामा र चारुबाक्यलाई पुनः मनुष्य बनाउन बृन्दावन गई तपस्या गर्न थाल्छन् ।
श्यामाले चरी बन्ने श्राप पाएपछि चूडकको नाम फेरेर चुगला राखी दिनुका साथै सबैले चुगलाको मुख झोस्ने छन् भनी दिएको श्रापबाट रिसाएर चूडकले वृन्दावन मै आगो लगाइदिन्छ । आगो लगाएकै बेला वृन्दावनमा भयानक आँधीसँगै पानी पर्न थाल्छ । आँधीका कारण एउटा रुख ढल्दा चूडक किचिएर मर्छ । त्यसपछि भगवान् विष्णु साम्वा प्रति खुसी भई श्यामा र चारुबक्यलाई पुनः मनुष्य बनाइदिन्छन् । यसरी सोही दिनदेखि सामा चकेवाको पर्व प्रचलित भएको मान्यता रहि आएको छ ।
_t8BeRbUgcf-1762064906.jpg)
-1762061771.jpg)
-1761982302.jpg)
